Aπό «θλιβερές πρωτιές» έχουμε δυστυχώς συνηθίσει! Κάπνισμα, τροχαία, ήρθαν και τα αντιβιοτικά τώρα. Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας κατέχει ανελλιπώς μια από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη και όχι μόνο όσον αφορά την χρήση-κατάχρηση αντιβιοτικών καθώς και την «αντοχή» ορισμένων μικροβίων σε αυτά. Για να δούμε λοιπόν πώς έχει το πρόβλημα..
Κάθε φορά που παίρνουμε ένα αντιβιοτικό συμβάλλουμε και από λίγο στην δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων. Αυτό γιατί αφενός «σκοτώνουμε» και μικρόβια που φυσιολογικά υπάρχουν στον οργανισμό και τα χρειαζόμαστε και αφετέρου γιατί κάποιοι από τους μικροοργανισμούς επιβιώνουν και εξελίσσονται αλλάζοντας το γονιδίωμά τους (μεταλλάσσονται), με αποτέλεσμα να μην σκοτώνονται από το συγκεκριμένο αντιβιοτικό. Αυτοί αναπαράγονται αλλά και μεταδίδονται σε άλλους ανθρώπους. Όσο πιο συχνά συμβαίνει αυτό, τόσο μεγαλώνει και το ποσοστό των μικροβίων που είναι ανθεκτικά. Έτσι πχ η «αντοχή» του πνευμονιόκοκκου στην κλαριθρομυκίνη κυμαίνεται γύρω στο 30-40% στην Ελλάδα. Αν δηλαδή χορηγηθεί σε 100 ασθενείς, το 1/3 αυτών πιθανότατα δεν θα θεραπευτούν από τη συγκεκριμένη λοίμωξη.
Ποιος ζημιώνεται από αυτό; Καταρχάς το άτομο που λαμβάνει την αγωγή. Δεν πρέπει να ξαναπάρει το ίδιο ή της ίδιας ομάδας αντιβιοτικό για το επόμενο 3μηνο. Αν λοιπόν κάποιος για κάποιο λόγο πάρει αμοξικιλλίνη και σε ένα μήνα πάθει πνευμονία, τότε χάνει ο γιατρός από τη φαρέτρα του το πρώτης εκλογής φάρμακο- σκεφθείτε να την είχε λάβει ενώ δεν χρειαζόταν! Επίσης αν λαμβάνει συχνά αντιβίωση είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει ανθεκτικά στελέχη στον οργανισμό του, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή το αντιβιοτικό αυτό να μην τον «πιάνει» πλέον.
Όσον αφορά την κοινότητα το πρόβλημα είναι πολύ πιο σημαντικό. Τα ανθεκτικά μικρόβια που αναφέραμε παραπάνω μεταδίδονται και προσβάλλουν ιδιαίτερα εξασθενημένους ασθενείς και νοσηλευόμενους σε νοσοκομεία και ΜΕΘ. Και οι γιατροί αναγκάζονται να χορηγήσουν πιο ισχυρά αντιβιοτικά. Μέχρι να αναπτυχθεί και σε αυτά αντοχή. Και χωρίς πάντα αποτέλεσμα. Έτσι δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα «πολυανθεκτικά» μικρόβια, αυτά δηλαδή που επιβιώνουν από πολλές κατηγορίες αντιβιοτικών. Αυτά προκαλούν κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους παγκοσμίως, πολυήμερες νοσηλείες σε ΜΕΘ και φυσικά υπέρογκα έξοδα. Η χώρα μας είναι πρώτη πανευρωπαϊκά στις λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια!
Υπάρχουν όμως και χειρότερα νέα. Στην Κίνα τον Νοέμβριο του 2015 ανακαλύφθηκε ένα γονίδιο που καθιστά τα μικρόβια άτρωτα σε όλα τα γνωστά αντιβιοτικά. Και τον Απρίλιο του επόμενου έτους ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά μικρόβιο με το γονίδιο αυτό σε ασθενή στις ΗΠΑ. Έκτοτε απομονώθηκαν «παν-ανθεκτικά» μικρόβια σε ζώα (ας μην επεκταθούμε στο ρόλο της κατάχρησης αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία και στην τροφική αλυσίδα) και ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη και μένει να δούμε την έκταση που θα λάβει το φαινόμενο.
Χρήση, κατάχρηση, αντοχή από τη μία. Χαμηλοί ρυθμοί παραγωγής νέων φαρμάκων από την άλλη – σπάνια παράγεται νέο αντιβιοτικό τα τελευταία χρόνια. Πολλοί πιστεύουν πως η στιγμή που άνθρωποι θα χάνουν τη ζωή τους από λοιμώξεις που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν θα φτάσει πολύ πριν τα δισέγγονά μας! Οι ειδικοί παγκοσμίως ανησυχούν και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Οι αρμόδιοι φορείς και στην Ελλάδα προσπαθούν με σποτάκια, έντυπα, ειδικές γνωματεύσεις χορήγησης κάποιων αντιβιοτικών να φρενάρουν την αλόγιστη χρήση τους. Μάταια όμως. Είναι μάλλον θέμα παιδείας και κοινωνικής συνείδησης. Πρέπει όλοι να αλλάξουμε νοοτροπία.
Πρέπει να αλλάξει ο απλός πολίτης που παίρνει αντιβίωση που του έχει μείνει από άλλη φορά, που του έδωσε ο γείτονας, που αγοράζει χωρίς συμβουλή γιατρού ή ακόμα χειρότερα παρακούοντας τη συμβουλή γιατρού. Ο φαρμακοποιός που του δίνει την αντιβίωση χωρίς συνταγή. Ο γιατρός που δίνει αντιβίωση εκεί που δεν «πολυχρειάζεται» ή προληπτικά ή από το τηλέφωνο για να μην δυσαρεστήσει τον ασθενή που τη ζητά επίμονα. Που δίνει τη δυνατότερη αντιβίωση, ενώ πρώτης επιλογής είναι η πιο απλή και που δεν ενημερώνει τους ασθενείς του. Πρέπει όμως και η πολιτεία να συμβάλλει στην ενημέρωση, στην προφύλαξη των αντιβιοτικών αλλά και στην αξιοπρεπή λειτουργία των νοσοκομείων προς αποφυγή όσο το δυνατόν της εξάπλωσης των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων.
Τα αντιβιοτικά έφεραν επανάσταση στην ιατρική, όταν ανακαλύφθηκαν . Τον ενθουσιασμό όμως διαδέχθηκε σταδιακά ο προβληματισμός και εσχάτως η έντονη ανησυχία. Χρέος όλων μας είναι να διαφυλάξουμε αυτό το υπερπολύτιμο όπλο. Τα φάρμακα αυτά έχουν συγκεκριμένες ενδείξεις, συγκεκριμένη διάρκεια χορήγησης, αντενδείξεις καθώς και ανεπιθύμητες ενέργειες. Δεν έχουν καμία θέση στις ιώσεις. Δεν ταιριάζουν όλα σε όλους, δεν θεραπεύουν όλες τις λοιμώξεις και γι’ αυτό υπάρχουν πρωτόκολλα και οδηγίες χορήγησής τους. Αν όλοι τις ακολουθούμε πιστά, τότε θα απολαμβάνουμε για περισσότερα χρόνια τα οφέλη αυτών των καταπληκτικών φαρμάκων. Τα αντιβιοτικά δεν είναι καραμέλες που τις παίρνουμε για το λαιμό. Και ας φροντίσουμε να μην γίνουν!
Αργυρού Ιωάννης, Γενικός Ιατρός