Η δωρεά μυελού των οστών αποτελεί μια πράξη αγάπης και ανιδιοτελούς προσφοράς προς τον συνάνθρωπο που πάσχει και μας αφορά όλους, ανθρώπους όλων των ηλικιών σε όποια γωνιά της γης κι αν βρισκόμαστε. Οφείλουμε να είμαστε ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι για το θέμα, έτσι ώστε να φτάσουμε να χαρίσουμε συνειδητά αυτό το μοναδικό δώρο.
Ο μυελός των οστών είναι ένας ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά, κυρίως της λεκάνης και του στέρνου. Περιέχει τα πρόωρα (αρχέγονα) κύτταρα που, όταν ωριμάσουν, θα μετατραπούν στα κύτταρα του αίματος, δηλαδή τα ερυθρά και λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια. Ο μυελός είναι δυνατόν να υπολειτουργεί, να έχει καταστραφεί από φάρμακα, χημειοθεραπεία, ακτινοβολία ή να έχει προσβληθεί από κακοήθη νεοπλασματικά κύτταρα. Τότε εκδηλώνονται σοβαρότατες νόσοι όπως λευχαιμίες, απλασία του μυελού, ανοσοανεπάρκειες κλπ. Η μοναδική θεραπεία σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις είναι η μεταμόσχευση.
Στόχος της μεταμόσχευσης είναι η αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού με υγιή κύτταρα, τα οποία θα μεταγγιστούν από τη φλέβα και θα δημιουργήσουν μια νέα δεξαμενή αρχέγονων κυττάρων. Υπάρχει η αυτόλογη μεταμόσχευση, όπου φυλάσσονται κύτταρα του ίδιου του ασθενή πριν από θεραπεία ή ακτινοβολία και επαναχορηγούνται μετά από αυτήν, καθώς και η ετερόλογη μεταμόσχευση, στην οποία δίνονται κύτταρα από δότη, συγγενή ή μη. Δυστυχώς δεν μπορεί ο οποιοσδήποτε να προσφέρει κύτταρα σε κάποιον που τα έχει ανάγκη.
Στα κύτταρα κάθε ανθρώπου υπάρχουν κάποια αντιγόνα (του HLA συστήματος) που καθορίζουν την ταυτότητά του. Για να πετύχει μια μεταμόσχευση πρέπει να υπάρχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ταύτιση του δότη με τον λήπτη και αυτό είναι που καθιστά δύσκολη την όλη διαδικασία, αφού υπάρχουν αμέτρητοι συνδυασμοί αντιγόνων και η πιθανότητα ομοιότητας είναι εξαιρετικά μικρή. Πιθανότερο είναι να ταιριάζουν τα αντιγόνα ανάμεσα σε διδύμους, στην ίδια οικογένεια, λοιπούς συγγενείς, στην ίδια χώρα κ.ο.κ, ωστόσο μόνο στο 30% των περιπτώσεων καθίσταται δυνατό να γίνει μεταμόσχευση από άτομο της οικογένειας. Για τον λόγο αυτό έχει δημιουργηθεί μια παγκόσμια τράπεζα, όπου κάθε χώρα καταχωρεί τις «ταυτότητες» των εθελοντών δοτών της και τα στοιχεία συγκρίνονται για να βρεθεί συμβατός δότης, όταν παραστεί ανάγκη.
Στη χώρα μας δυστυχώς η δεξαμενή των εθελοντών είναι μικρή, πράγμα αρνητικό για τους συμπατριώτες μας που χρήζουν μεταμόσχευσης, αλλά και για την παρουσία μας διεθνώς. Για τον λόγο αυτό η συντριπτική πλειοψηφία των μεταμοσχεύσεων σε Έλληνες προέρχεται από το εξωτερικό. Αν αναλογιστεί κανείς ότι ίσως είναι ο μοναδικός ή από τους ελάχιστους ανθρώπους που μπορούν να δώσουν σε κάποιον συνάνθρωπο την πιθανότητα να ζήσει, αυτό ίσως σιγά σιγά αλλάξει.
Οι προϋποθέσεις για να γίνει κανείς εθελοντής είναι η ηλικία 18-55 ετών και η απουσία μεταδοτικών νοσημάτων, καρδιοπαθειών και νεοπλασιών. Η αρχή γίνεται με την καταγραφή κάποιων στοιχείων και μια απλή αιμοληψία, όπου ταυτοποιούνται τα αντιγόνα του εθελοντή και προστίθενται στην εθνική και παγκόσμια δεξαμενή δοτών. Υπάρχει αυστηρή εχεμύθεια ως προς τα προσωπικά δεδομένα καθώς επίσης ζητείται συγκατάθεση του δότη για κάθε στάδιο της διαδικασίας. Δεν είναι απαραίτητο (ούτε καν το πιθανότερο) ότι ένας εθελοντής θα κληθεί ποτέ για το επόμενο στάδιο. Αν συμβεί αυτό, θα σημαίνει ότι βρέθηκε συμβατός με κάποιον ασθενή. Αφού επιβεβαιωθεί ξανά η επιθυμία του, θα γίνει μια σειρά εξετάσεων για να διασφαλιστεί η συμβατότητα και η καταλληλότητα των κυττάρων.
Η συνηθέστερη μέθοδος μεταμόσχευσης πραγματοποιείται από τη φλέβα. Αφού για λίγες ημέρες προετοιμαστεί ο δότης με παράγοντες που «κινητοποιούν» τα κύτταρα από το μυελό, μεταβαίνει στο πλησιέστερο μεταμοσχευτικό κέντρο. Εκεί αναρροφάται αίμα από το ένα χέρι, διαχωρίζονται και κρατούνται τα κύτταρα που επιθυμούμε σε ειδικό μηχάνημα και το υπόλοιπο επιστρέφει από το άλλο χέρι σε μια ανώδυνη και ακίνδυνη διαδικασία διάρκειας λίγων ωρών. Δεν υπάρχουν συνέπειες στην υγεία του δότη, το ποσοστό των κυττάρων που δωρίζονται είναι πολύ μικρό σε σχέση με το σύνολό τους και αυτά σύντομα αντικαθίστανται. Σε λίγες ώρες επιστρέφει στο σπίτι χωρίς ενοχλήσεις.
Σε λίγες περιπτώσεις είναι πιθανό να ζητηθεί από τον δότη να γίνει παρακέντηση από τα οστά της λεκάνης (συνήθως όταν τα κύτταρα τα έχει ανάγκη βρέφος ή νήπιο). Αυτό γίνεται μετά από αναισθησία με απόλυτη ασφάλεια και τυχόν πόνος τις επόμενες ώρες αντιμετωπίζεται με απλά αναλγητικά. Σε κάθε περίπτωση η επιλογή και η συγκατάθεση ανήκει στον δότη. Ο ασκός με τα κύτταρα μεταφέρεται ταχέως στο μεταμοσχευτικό κέντρο απ’ όπου ζητήθηκαν για να γίνει η μεταμόσχευση. Ο λήπτης έχει πολύ ακόμη δρόμο να διανύσει, ελπίζει όμως χάρις σε κάποιον άγνωστο για εκείνον εθελοντή.
Χωρίς κόπο και κόστος λοιπόν μπορεί ο καθένας από εμάς να χαρίσει ελπίδα και πιθανόν ζωή σε κάποιον συνάνθρωπο οπουδήποτε στον κόσμο. Κάποιος, κάπου, ενήλικας ή παιδί ίσως χρειάζεται εμάς για να συνεχίσει να ζει. Στο χέρι μας είναι αν θα ανταποκριθούμε στο κάλεσμα αυτό και θα κάνουμε την πρώτη κίνηση με την εγγραφή στους καταλόγους των εθελοντών δοτών. Η δωρεά μυελού των οστών είναι ίσως η υπέρτατη πράξη ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Αξίζει να τη σκεφτούμε σοβαρά!
Αργυρού Ιωάννης, Γενικός Ιατρός